Olijf-Pluk-Weken 2013 – reportage

Een Griekse wijsheid:

Eens in de zo veel jaren geeft de olijfboom geen tot weinig vruchten.

Aldus geschiedde in 2013. Maar dan wel in heel Griekenland. Een rampjaar voor de Griekse olijfboer. Een daling van 50% van de olijfolieopbrengst wordt verwacht. Olijfolie is een van de bekendste exportproducten van Griekenland en 2013 lijkt dus het jaar van de olijfolie crisis te worden.
Als we wat dieper ingaan op de leefomstandigheden van de olijfboom dan is er een logische verklaring. De bloesem is namelijk op natuurlijke wijze vernietigd. De oorzaak was de harde zuidenwind in het voorjaar van 2013. Met name Kreta, olijfolie producent nummer 1 in Griekenland, heeft hier last van gehad. De zuidenwind ging gepaard met veel Sahara zand, to skoni , die werd meegevoerd in de lucht. Ging het regenen dan werd bruin-oranje. Slecht voor vele planten en bomen. Als klap op de vuurpijl kwam er in mei een stormachtige dag met slagregens onmiddellijk daarop gevolgd door een hittegolf. Daarmee was de laatste bloesem vernietigd en de ramp compleet.

Ondanks dat de olijfolieopbrengst voor veel Grieken op het eiland van zeer groot belang is blijven ze vrij rustig onder de tegenslag. Vele Griekse wijsheden zijn ook uit te leggen als: Zo was het en zo zal het altijd blijven gaan. Een voor ons herkenbare Griekse houding. Ook wel bekend als de tinakanoeme houding – wat kunnen wij er aan doen?
Is dit een reden waarom het land en de mensen zo’n grote aantrekkingskracht hebben op de meer georganiseerde en vaak naar een verklaring zoekende westerling? Zal deze Griekse wijsheid, die het hele dagelijkse Griekse leven bepaald, veranderen de komende decennia? Moet het veranderen? Wij hebben in ieder geval alle vertrouwen in onze toekomst in Griekenland. Zegt dat genoeg?

Onze eerste confrontatie met dit slechte olijvenjaar was op het veld van vrienden. Jaarlijks helpen wij hen een paar dagen met de pluk. Omdat ze niet langer op Kythira wonen, na 20 jaar wilden ze weer gaan reizen, gingen wij in september alvast een kijkje voor hun nemen. Mede omdat ze van plan waren in november voor de olijvenpluk naar Kythira te komen. In een olijfveld met ongeveer 30 prachtige oude bomen was geen olijf te bekennen. Met open mond van verbazing stonden we daar. Zelfs onze eigen, veel jongere olijfboomgaard met zo’n 25 kleine boompjes, gelegen naast het guesthouse, was beter voorzien van olijven. Ra ra hoe kan dit? De daaropvolgende dagen deden we snel een ronde langs alle andere olijfvelden waar we normaal gesproken plukken. Ons voordeel is dat alle velden verspreid liggen over het eiland en gelukkig zagen we vele olijven hangen in de bomen.

De olijvenplukkers die zich hadden ingeschreven voor de Olijf-Pluk-Weken hadden in ieder geval wat te plukken al zou het vrolijke getik-tak van en masse vallende olijven dit jaar achterwege blijven. Geen trossen vol maar elke individuele olijf wordt op deze manier zeer gewaardeerd.

Eind oktober was het zo ver. De eerste olijf-pluk-week begon met een dagelijks ontbijt buiten. Het was warm en zonnig, een echt zomers gevoel.

Maar de keerzijde van dit lekkere weer is dat de olijven sneller rijp worden. Van groen, naar paars, naar zwart. Dat neemt normaal gesproken een paar maanden in beslag, nu slechts enkele weken. Behalve het warme weer is er nog een andere verklaring. Doordat er zo weinig olijven aan de boom hangen gaat alle energie/voeding naar de weinige die er hangen. Met af en toe een bui en de warme zon gaat het rijpingsproces extra snel. Werden wij in september nog uitgelachen door de Kythiriaanse olijfboeren, als we vertelden dat we op 26 oktober begonnen met de pluk, ging begin november toch iedereen aan de slag. Om te redden wat er te redden viel. Toen waren alle olijven al bijna zwart terwijl de Grieken het moment waarop er ongeveer 50 % groene (voor de smaak) en 50 % zwarte (voor de zachtheid en de grotere hoeveelheid olie) aan de bomen hangen als het optimale plukmoment beschouwen. Persoonlijk geven wij de voorkeur aan olijfolie van overwegend groene olijven. Veel minder opbrengst maar vol en krachtig van smaak én nog gezonder.

Ons programma van de olijf-pluk-weken staat en valt gelukkig niet met de hoeveelheid olijven of de kwaliteit van de olijfolie. Noch met de hoeveelheid deelnemers. Zelfs in dit regelrechte rampjaar konden we gewoon lekker aan de slag.

De biologische olijfboer op Kythira, Harry Tzortzopoulos, houdt een olijfolie presentatie en proeverij. Ieder die er bij aanwezig was weet nu waar je op moet letten bij het kopen van olijfolie. Alsmede ruiken en proeven. Helaas kon de presentatie en proeverij maar 1x doorgaan want ook deze olijfboer moest de boom in.

Het meemaken van deze eeuwenoude traditie is uniek. Van begin tot eind, van de eerste zelf geplukte olijf tot en met de laatste vers geperste druppel olijfolie. Zo heeft iedere deelnemer dat dit jaar ook weer ervaren. Buiten bezig zijn in de prachtige natuur omringd door de geur van olijven, kruiden en de zee. Olijven plukken in je eigen tempo.
Iedereen die op 2 benen kan staan kan dit doen, jong en oud en dit jaar zelfs twee plukkers van 74 jaar. Met blozende gezichten komt iedereen aan het einde van de middag weer thuis, op het guesthouse. Tijd voor een douche, een boek, misschien nog even buiten zitten, wandelen of juist slapen om weer wat energie te tanken.

Ondertussen sta ik dan al in de keuken in de potten en pannen te roeren om te zorgen dat ook de inwendige mens weer voorzien wordt van de nodige energie. Of Maria komt langs voor haar kookworkshop.

Vol aandacht voor Maria(links) en haar tips.

Er wordt flink gelachen.

Er zijn altijd die liever praten en/of een wijntje drinken ipv in de pannen te roeren. Ook goed!

Heel veel concentratie bij het vouwen van de kaaspitaatjes – tiropitakia .

En bij het vouwen van de witte koolrolletjes – lachano dolmades

Tijdens de olijf-pluk-weken zijn er altijd van die hele mooie momentjes. Marianne die op de vrije dag na een wandeling terugkomt met een plastic zak vol olijven. Ergens langs de weg geplukt van een vergeten olijfboom.
Zoals ze zelf zegt: ‘Die handen willen blijven plukken!’

Marianne ontkurkt hier een fles “plop” vanwege haar verjaardag. Bukken!!!

Of Marcel die knuffel Muis van zijn kleinzoon mee had genomen, zoals altijd op zijn reizen, om een mooie fotoreportage van te maken. Toen was Muis verdwenen. Ergens vergeten? Maar gelukkig kwam Muis na 2 dagen plotseling weer tevoorschijn, zittend op een steen, vlakbij het guesthouse, en geduldig wachtend tot iemand hem ontdekt.

Zal Albert Ron iets gaan uitleggen over de wijn, het eten of de olijven van die dag?

Albert die uitlegt als de plukkers gaan beginnen: ‘je moet de boom leren lezen’ . Waarmee hij bedoelt: hoe leg je de netten neer, hoe rollen de olijven weg, welke takken zijn soepel en welke zijn stijf. Bij dat laatste kunnen takken gemakkelijk breken. In de laatste week klommen de plukkers in de bomen. Dan is het goed om te weten welke tak je kunt vertrouwen. Goed lezen dus. Zo ging Albert ook op pad met een heel medisch team. Een Nederlands-Duits gezelschap van huisarts tot ouderenzorg en van leidinggevende in een ziekenhuis tot aan radioloog.

In de olijfpers, die dit jaar zeer beperkt open was,vanwege het slechte olijvenjaar, is het altijd een komen en gaan van mensen.

Het jubileum jaar, waarin we voor de 5e keer de olijf-pluk-weken op Kythira organiseerden, zal niet de boeken in gaan als een recordjaar voor kwantiteit (olijven) of kwaliteit (olijfolie). Toch is de smaak van de olijfolie nog steeds zo vers, groen, puur natuur en vooral erg lekker daar kan niets tegenop. En zoals onze Griekse buurvrouw zegt: ‘Ine ena farmako – het is een medicijn. Elke ochtend begint ze de dag met een lepeltje verse olijfolie.

Dank aan alle plukkers voor deze geweldige weken. Inschrijven voor volgend jaar kan nu al. Geheel vrijblijvend. Wij zullen in de loop van 2014 contact met je opnemen. Startdatum vanaf 25 oktober en in principe geheel november. Als er maar genoeg olijven zijn.
Klik hier voor een voorreservering.

Albert&Anita

Hieronder foto’s en de namen, want die zijn zo lastig te onthouden als je geen Grieks spreekt, van een aantal gerechten die we samen hebben gegeten of samen hebben bereidt tijdens de olijf-pluk-weken 2013.

Melitzanes sto foerno – aubergines uit de oven. Meestal bereidt met aubergines, tomatensaus en feta.
Op de foto zie je mijn (Anita) versie. Aubergines met tomatensaus, mozarella en parmezaanse kaas voordat deze de oven ingaat.

Briam Een heerlijk vegetarisch ovengerecht met aardappelen, tomaten, uiten, paprika, courgette, aubergines en kruiden.

Lachano dolmades Witte koolrolletjes gevuld met gehakt,rijst en overgoten met die heerlijk ei-citroensaus – avgolemona. Echt een herfstgerecht vanwege de verse aanvoer van witte kool. Je eet ze warm.
De zo bekende gevulde wijnbladeren met rijst heten dolmades of dolmadakia

Gavrokeftedes – Ansjovisballetjes. Er zit geen kruimel gehakt in. Keftedes heb je in allerlei variaties met bijvoorbeeld aardappel, tomaten, spinazie, gehakt natuurlijk of kaas. De Griekse kok is een expert in deze overheerlijke lunch-voor- of bijgerechtjes.

Jemista Gevulde paprika en tomaat met rijst en kruiden.

Kotopoelo me chilopites – Kip met pasta.

Tiropita Hartige kaastaart met veel feta. Tiropitakia zijn de kleine driehoekjes, zie boven. Spanakopita is de bekende hartige groentetaart/spinazietaart en de kleinere versie spanakopitakia.

Trachanopita Hartige taart met trachana, een soort bulgur, en feta.

Melopita Zoete honingtaart. Met als basis zachte Griekse roomkaas, mizithra. Een heerlijk nagerecht en ook dat kan pita heten.

Revani Sinaasappelcake, fris en zoet met oa griesmeel,olijfolie (ipv boter) en amandelen.